Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 116: Tìm hiểu các yếu tố tự sự, miêu tả trong văn nghị luận

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn Lớp 8 - Tiết 116: Tìm hiểu các yếu tố tự sự, miêu tả trong văn nghị luận

1. KIỂM TRA BÀI CŨ ?1/NộiYếu dung toá kiểm bieåu tra caûm coù taùc duïngPhương nhö án trảtheá lời naøo trongĐiểm ?1/vaên Yế unghò toá bieåu luaän? caûm coù Phaûi taùc ñöa- Laø yeáu toá toá raát bieåu caàn thieát. caûm Noù vaøo giuùp vaêncho nghò duïng nhö theá naøo trong vaên baøi nghò luaän coù hieäu quaû thuyeát phuïc nghòluaän luaän? nhö Phaûi theá ñöa naøo? yeáu toá lôùn hôn, vì noù taùc ñoäng maïnh meõ ñeán bieåu?2/ caûm N ếvaøou vaênph ảnghòi trình luaän bàytình caûmluậ ngöôøin đi ểñoïcm: (nghe).“Nh ững chuyến nhötham theá naøo?quan du lịch đ-emNgöôøi đế laømn chovaên phaûi ta thöïc thậ söït nhicoù caûmều xuùc ni ềm vui” thì luận điểm ấy tröôùcgợi cho nhöõng em ñieàu cảm mình xúc noùi (vieát)gì? vaø phaûi 6đ bieát dieãn taû baèng nhöõng caâu vaên coù söùc truyeàn caûm. Söï dieãn taû caûm xuùc caàn phaûi chaân thöïc, khoâng laøm phaù vôõ maïch laïc nghò luaän cuûa baøi vaên. ?2/ Nếu phải trình bày luận - Hồi hộp, náo nức, chờ đợi (trước khi đi); điểm: “Những chuyến - Ngạc nhiên, thích thú, sung sướng, ngỡ tham quan du lịch đem ngàng, cảm động, hài lòng, (trong khi 4đ đến cho ta thật nhiều niềm đi); vui” thì luận điểm ấy gợi cho - Hơi tiếc (sau khi đi). em cảm xúc gì?
2. Sô ñoà KWL (Ñieàn caùc thoâng tin vaøo phieáu sau) Teân baøi hoïc: TÌM HIỂU CÁC YẾU TỐ TỰ SỰ VÀ MIÊU TẢ TRONG VĂN NGHỊ LUẬN Nhoùm: Lôùp: 8A1 - Tröôøng: THCS Hoài Hải K W L (Nhöõng ñieàu ñaõ bieát) (Nhöõng ñieàu muoán (Nhöõng ñieàu hoïc bieát) ñöôïc sau baøi hoïc) - - - - - - - - - .
3. Tiết 116: TÌM HIỂU CÁC YẾU TỐ TỰ SỰ VÀ MIÊU TẢ TRONG VĂN NGHỊ LUẬN b. Ấy thế mà trong một bản bố cáo với những người bị bắt lính, phủ toàn quyền Đông Dương, sau khi hứa hẹn ban phẩm hàm cho những lính sẽ còn sống sót và truy tặng những người sẽ hi sinh cho “Tổ quốc”, đã trịnh trọng tuyên bố rằng: “Các bạn đã tấp nập đầu quân, các bạn đã không ngần ngại rời bỏ quê hương xiết bao trìu mến để người thì hiến xương máu của mình như lính khố đỏ, kẻ thì hiến dâng cánh tay lao động của mình như lính thợ”. Nếu quả thật người An Nam phấn khởi đi lính đến thế, tại sao lại có cảnh, tốp thì bị xích tay điệu về tỉnh lị, tốp thì trước khi xuống tàu, bị nhốt trong một trường trung học ở Sài Gòn, có lính Pháp canh gác, lưỡi lê tuốt trần, đạn lên lòng sẵn? Những cuộc biểu tình đổ máu ở Cao Miên, những vụ bạo động ở Sài Gòn, ở Biên Hoà và ở nhiều nơi khác nữa, phải chăng là những biểu hiện của lòng sốt sắng đầu quân “tấp nập” và “không ngần ngại”? (Nguyễn Ái Quốc, Thuế máu)
4. Tiết 116: TÌM HIỂU CÁC YẾU TỐ TỰ SỰ VÀ MIÊU TẢ TRONG VĂN NGHỊ LUẬN a. Sau nữa, việc săn bắt thứ “vật liệu biết nói” đó, mà lúc bấy giờ người ta gọi là “chế độ lính tình nguyện” (danh từ mỉa mai một cách ghê tởm) đã gây ra những vụ nhũng lạm hết sức trắng trợn. Đây! Chế độ lính tình nguyện ấy được tiến hành như thế này: Vị “chúa tỉnh” - mỗi viên công sứ ở Đông Dương quả là một vị “chúa tỉnh” - ra lệnh cho bọn quan lại dưới quyền, trong một thời hạn nhất định phải nộp cho đủ một số người nhất định. Bằng cách nào, điều đó không quan trọng. Các quan cứ liệu mà xoay xở. Mà cái ngón xoay xở ( ) thì các ông tướng ấy thạo hết chỗ nói, nhất là xoay xở làm tiền. Thoạt tiên, chúng tóm những người khoẻ mạnh nghèo khổ, những người này chỉ chịu chết thôi không còn kêu cứu vào đâu được. Sau đó, chúng mới đòi đến con cái nhà giàu. Những ai cứng cổ thì chúng tìm ngay ra dịp để sinh chuyện với họ hoặc gia đình họ, và nếu cần, thì giam cổ họ lại cho đến khi họ phải dứt khoát chọn lấy một trong hai con đường: “đi lính tình nguyện, hoặc xì tiền ra”.
5. Tiết 116: TÌM HIỂU CÁC YẾU TỐ TỰ SỰ VÀ MIÊU TẢ TRONG VĂN NGHỊ LUẬN C¸c yÕu tè T¸c dông VÞ chóa tØnh ra lÖnh cho bän quan l¹i d- Kể lại một kiểu bắt lính kì tù íi quyÒn, trong mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh quặc và tàn ác để thấy sự sù ®i lÝnh t×nh nguyÖn, hoÆc x× tiÒn ra. nhũng lạm hết sức trắng trợn của bọn thực dân Pháp trong việc mộ lính "tình nguyện". TÊp nËp ®Çu qu©n, kh«ng ngÇn ng¹i rêi Giúp người đọc hình dung miªu bá quª h¬ng xiÕt bao tr×u mÕn lÝnh khè rõ sự giả dối, lừa gạt của bọn t¶ ®á tèp th× bÞ xÝch tay ®iÖu vÒ tØnh lÞ, tèp thực dân trong lời rêu rao về th× tríc khi xuèng tµu bÞ nhèt trong mét "lòng sốt sắng đầu quân tấp trêng häc cã lÝnh canh g¸c, lìi lª tuèt nập và không ngần ngại" của trÇn, ®¹n lªn nßng s½n người dân thuộc địa. -> Đoạn văn a và b không phải là đoạn văn tự sự và miêu tả. Vì tự sự và miêu tả không nhằm mục đích kể diễn biến sự việc và miêu tả sự vật; mục đích chủ yếu mà người viết nhằm đạt tới là: vạch trần sự tàn bạo, giả dối của bọn thực dân trong việc bắt lính. Cách kể, tả chỉ phục vụ cho sự sáng tỏ, sinh động của luận điểm.
6. Tiết 116: TÌM HIỂU CÁC YẾU TỐ TỰ SỰ VÀ MIÊU TẢ TRONG VĂN NGHỊ LUẬN Ví dụ 2: Các dân tộc anh em trên đất nước chúng ta đã sáng tạo ra muôn vàn chuyện anh hùng đẹp. Có truyện đã trở thành trường ca lớn như Đam Săn, Xinh Nhã, v.v. Riêng “Chàng Trăng” của dân tộc Mơ-nông và “Nàng Han” của dân tộc Thái là hai truyện có nhiều nét giống với truyện “Thánh Gióng” ở miền xuôi. Mẹ chàng Trăng đã mơ thấy một con thỏ trắng nhảy qua ngực mà thụ thai và đẻ ra chàng. Sợ tù trưởng phạt vạ, mẹ chàng bỏ trên rừng, phó mặc cho trời đất, suốt ngày chàng không nói, không cười, chỉ thích chơi khiên dao. Sau đó, chàng cưỡi ngựa đá khổng lồ do trời đất cho, đi giết một tên bạo chúa đến chiếm đất rồi cuối cùng biến vào mặt trăng để đêm đêm soi xuống dòng thác Pòng-gơ-nhi những vầng sáng bạc. Còn nàng Han là một cô gái thông minh dũng cảm, lớn lên đi đánh giặc ngoại xâm. Quân nàng liên kết với người kinh, theo cờ lệnh bằng chăn dệt chỉ ngũ sắc của nàng mà đánh tan được giặc. Mường bản đang vui thắng trận thì nàng hóa thành tiên lên trời, sau khi tắm ở sông Nậm Bờ, để lại trên bờ thanh gươm nàng đã dùng diệt giặc. Từ đấy, hàng năm đến ngày nàng lên trời, dân làng lại mở hội rước cờ nàng Han, vui chơi rồi kéo ra sông Nậm Bờ tắm. Và trên dãy núi Pu-keo vẫn còn đền thờ nàng Han ở chân rừng, gần đấy có những vũng, những ao chi chít nối tiếp nhau là vết chân voi ngựa của quân nàng Han và quân đội của người Kinh. So sánh với những truyện trên, chúng ta thấy truyện Thánh Gióng thực là bản anh hùng ca và là anh hùng ca của người Việt cổ. (Theo Cao Huy Đỉnh, Người anh hùng làng Gióng)
7. Tiết 116: TÌM HIỂU CÁC YẾU TỐ TỰ SỰ VÀ MIÊU TẢ TRONG VĂN NGHỊ LUẬN Bài 1: Chỉ ra các yếu tố tự sự và miêu tả trong đoạn văn nghị luận dưới đây và cho biết tác dụng của chúng. Sắp Trung thu, trời xứ Bắc hẳn trong, trăng hẳn tròn và sáng. Đêm trước rằm đầu tiên từ ngày bị giam giữ. Mười mấy ngày qua, trừ cái bực mình ban đầu khi bị bắt giữ vô cớ, cái khẳng định mình vẫn là khách tự do, chỉ là một xâu những sự vật lỉnh kỉnh, lích kích đáng lạ, đáng cười, đáng ghét của bộ mặt nhà giam. Bỗng đêm nay trăng sáng quá chừng. Trong suốt, bao la, huyền ảo, vỗ về. Ngay bên cửa sổ, lồng trong bóng cây. Đêm nay rất đẹp. Trong lòng rạo rực bao nỗi niềm. Cầm lòng không đậu, người tù phải thốt lên: “Đối thử lương tiêu nại nhược hà” (Cảnh đẹp đêm nay, khó hững hờ) [ ] Vậy trước cảnh đẹp đêm nay, trước cái đẹp đêm lành này (đối thử lương tiêu), biết làm sao bây giờ (nại nhược hà)? Một câu hỏi hay một câu than đều có nghĩa. Nó là dấu hiệu của một tâm trạng dạt dào nên sinh băn khoăn. Hơn nữa, bối rối, xao xuyến. Nó ăm ắp tình tứ, nó rạo rực, nó muốn yêu, muốn thưởng thức, muốn chan hòa, muốn giãi bày, bộc lộ. Phải đi ra với đêm, phải tắm mình trong nguyệt, phải vui, phải làm thơ. Tâm trạng người tù như vậy nhưng người tù đành như phải làm lơ. Như đành để mặc cho đêm đẹp đêm lành, cho trăng mời trăng giục. Nghĩa là bao nhiêu dạt dào trước trăng trước đêm, trước cái đẹp cái lành, phải ẩn vào bên trong, vùi vào im lặng. (Lê Trí Viễn, Một số bài giảng thơ văn Chủ tịch Hồ Chí Minh)
8. Tiết 116: TÌM HIỂU CÁC YẾU TỐ TỰ SỰ VÀ MIÊU TẢ TRONG VĂN NGHỊ LUẬN Bài 2: Nếu viết bài tập làm văn theo đề bài “Nêu ý kiến của em về vẻ đẹp của bài ca dao Trong đầm gì đẹp bằng sen” thì em có cần vận dụng các yếu tố tự sự và miêu tả vào bài làm không ? Vì sao ? Nên sử dụng các yếu tố tự sự, miêu tả khi cần làm rõ “vẻ đẹp của bài ca dao Trong đầm gì đẹp bằng sen”, vì : - Cần thiết phải gợi vẻ đẹp của sen trong đầm, trong khi phân tích vẻ đẹp của sen trong bài ca dao. - Cần thiết kể một vài kỉ niệm về ngắm cảnh đầm sen, chèo thuyền hái sen giữa trưa, chiều hè để càng thấy vẻ đẹp dân dã của sen trong đầm ở Việt Nam được thể hiện trong bài ca dao.
9. Tiết 116: TÌM HIỂU CÁC YẾU TỐ TỰ SỰ VÀ MIÊU TẢ TRONG VĂN NGHỊ LUẬN ? Nếu phải viết một bài văn nghị luận để tham gia cuộc trao đổi về đề tài: Mọi người trong gia đình đã sống vì em, vậy, em cũng phải sống vì mọi người thì em sẽ sử dụng luận điểm nào trong số những luận điểm sau? 1. Trong gia đình, mọi người đã sống vì em, đã nuôi nấng em, chăm sóc, giúp đỡ em từ vật chất đến tinh thần. 2. Mọi người đã hết lòng vì em vì thương yêu em hết lòng, vì em là con ruột thịt trong gia đình. 3. Vì thế, em chỉ cần học, về là đi chơi, không cần làm gì. 4. Em rất cảm động và biết ơn đối với mọi người trong gia đình. 5. Có hôm, em trốn học đi chơi để được ba mẹ năn nỉ. 6. Bởi vậy, em cũng phải biết sống vì mọi người, không chỉ bằng lời nói suông mà cần bằng những hành động, việc làm cụ thể.
10. Sô ñoà KWL (Ñieàn caùc thoâng tin vaøo phieáu sau) Teân baøi hoïc: TÌM HIỂU CÁC YẾU TỐ TỰ SỰ VÀ MIÊU TẢ TRONG VĂN NGHỊ LUẬN Nhoùm: Lôùp: 8A1 - Tröôøng: THCS Hoài Hải K W L (Nhöõng ñieàu ñaõ bieát) (Nhöõng ñieàu muoán (Nhöõng ñieàu hoïc bieát) ñöôïc sau baøi hoïc) Tự sự: Trình bày diễn Vai trò của các - -biến sự việc. -yếu tố töï söï vaø - mieâu taû trong baøi - Miêu tả: Tái hiện - -vaên nghò luaän; - trạng thái sự vật, con - Caùch ñöa caùc người. yeáu toá töï söï vaø - Nghị luận: Nêu ý kiến mieâu taû vaøo baøi đánh giá, bình luận. vaên nghò luaän.