Kế hoạch bài dạy Ngữ văn 7 (Kết nối tri thức với cuộc sống) - Bài 2: Khúc nhạc tâm hồn - Năm học 2022-2023

Nội dung text: Kế hoạch bài dạy Ngữ văn 7 (Kết nối tri thức với cuộc sống) - Bài 2: Khúc nhạc tâm hồn - Năm học 2022-2023

1. Kế hoạch bài dạy Ngữ văn 7 Năm học: 2022-2023 BÀI 2: KHÚC NHẠC TÂM HỒN Đọc - hiểu văn bản (2) GẶP LÁ CƠM NẾP (2 tiết) – Thanh Thảo– I. MỤC TIÊU 1. Yêu cầu cần đạt 1. Về năng lực * Năng lực chung - Giao tiếp và hợp tác trong làm việc nhóm và trình bày sản phẩm nhóm - Phát triển khả năng tự chủ, tự học qua việc xem video bài giảng, đọc tài liệu và hoàn thiện phiếu học tập của giáo viên giao cho trước khi tới lớp - Giải quyết vấn đề và tư duy sáng tạo trong hoạt động luyện tập * Năng lực đặc thù - Đọc diễn cảm bài thơ “ Gặp lá cơm nếp” [1] - Nhận biết và nhận xét được nét độc đáo của bài thơ bốn chữ và năm chữ thể hiện qua từ ngữ, hình ảnh, vần nhịp, biện pháp tu từ. [2] - Nêu được ấn tượng chung về nhà văn Thanh Thảo và văn bản “Gặp lá cơm nếp” [3] - Nhận biết được biện pháp nghệ thuật và tác dụng của biện pháp nghệ thuật trong văn bản “Gặp lá cơm nếp” [4] - Phân tích, suy luận được những nội dung ý nghĩa của bài thơ: Tình cảm gia đình gắn với tình yêu quê hương, đất nước. [5] - Thấy được: Nỗi nhớ quê của người con xa quê và hình ảnh người mẹ trong kí ức người con. [6] - Viết được đoạn văn nêu cảm nghĩ về tình cảm của người con đối với mẹ trong bài thơ “ Gặp lá cơm nếp” [7] - Bước đầu biết làm một bài thơ năm chữ, viết đoạn văn ghi lại cảm xúc sau khi đọc bài thơ. [8] 1
2. Kế hoạch bài dạy Ngữ văn 7 Năm học: 2022-2023 2. Về phẩm chất: Tình yêu quê hương, gia đình, sự gắn bó với những sự vật quen thuộc ở quê hương. II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU - Máy chiếu, máy tính, bảng phụ và phiếu học tập. - Tranh ảnh về nhà thơ Thanh Thảo và văn bản “Gặp lá cơm nếp”. - Các phiếu học tập (Phụ lục đi kèm). III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1. HĐ 1: Xác định vấn đề (5’) a. Mục tiêu: HS huy động trải nghiệm của hs về xôi- một trong những món ăn quen thuộc của người Việt từ đó kết nối với văn bản. b. Tổ chức thực hiện: B1: Chuyển giao nhiệm vụ (GV) GV chiếu các hình ảnh về món xôi nếp và lá cây cơm nếp ? Em hãy chia sẻ cảm nhận của mình về hương vị của món xôi em đã thưởng thức B2: Thực hiện nhiệm vụ HS quan sát các hình ảnh về món xôi nếp và lá cây cơm nếp và chia sẻ cảm nhận của mình B3: Báo cáo, thảo luận HS trả lời câu hỏi. B4: Kết luận, nhận định (GV) - Kết nối vào nội dung đọc - hiểu văn bản. 2. HĐ 2: Hình thành kiến thức mới 2.1 Đọc - hiểu văn bản I. Tìm hiểu chung ( 15’) Mục tiêu: [1]; [2]; [3] GV sử dụng KT chia sẻ nhóm đôi để tìm hiểu về tác giả, KT đặt câu hỏi để HS tìm hiểu văn bản. 2
3. Kế hoạch bài dạy Ngữ văn 7 Năm học: 2022-2023 HS dựa vào phiếu học tập đã chuẩn bị ở nhà để thảo luận nhóm cặp đôi và trả lời những câu hỏi của GV. Tổ chức thực hiện Sản phẩm B1: Chuyển giao nhiệm vụ (GV) 1. Đọc văn bản 1. Đọc - Hướng dẫn đọc diễn cảm, chú ý ngữ điệu, chú ý những câu cần đọc với ngữ điệu đặc biệt + Đọc giọng to, rõ ràng diễn cảm. Chú ý khi đọc dòng thơ “Ôi mùi vị quê hương” lưu ý cách ngắt nhịp ¼ nhấn mạnh vào thán từ ôi để biểu dạt tình cảm, cảm xúc của tác giả dành cho quê hương và người mẹ. Gv đọc mẫu, yêu cầu 3 hs đọc bài thơ gv nhận xét, điều chỉnh cách đọc, giọng đọc. 2. Tác giả - Chia nhóm cặp đôi (theo bàn). 2. Tác giả: Thanh Thảo - Yêu cầu HS mở phiếu học tập GV đã giao về nhà đã chuẩn bị và đổi phiếu cho bạn cùng nhóm để trao đổi, chia sẻ. Họ và tên ..................Lớp Phiếu học tập số 1 I. Tìm hiểu về tác giả Thanh thảo - Sinh năm 1946, quê ở ....................................................................................... Quảng Ngãi. ....................................................................................... - Ông là một nhà thơ, nhà ....................................................................................... báo được công chúng chú ý II. Tìm hiểu về tác phẩm qua những tập thơ và 1. Thể loại trường ca viết về chiến ............................................................................ tranh và thời hậu chiến: 2. Phương thức biểu đạt chính 3
4. Kế hoạch bài dạy Ngữ văn 7 Năm học: 2022-2023 ............................................................................ - Những tác phẩm chính: 3. Nội dung Những người đi tới biển ............................................................................ (1977), Dấu chân qua trảng ............................................................................ cỏ (1978),Những ngọn sóng 4. Bố cục. mặt trời (1981), Khối vuông ............................................................................ ru-bích (1985), Từ một đến ............................................................................ một trăm (1988). ............................................................................ (Phiếu học tập giao về nhà) ? Trình bày những nét cơ bản về nhà thơ Thanh Thảo B2: Thực hiện nhiệm vụ - HS quan sát phiếu học tập của bạn, cùng nhau chia sẻ, trao đổi và thống nhất ý kiến. B3: Báo cáo, thảo luận - GV yêu cầu 1 vài cặp đôi báo cáo sản phẩm. - HS đại điện cặp đôi trình bày sản phẩm. Các cặp đôi còn lại theo dõi, nhận xét và ghi chép kết quả thảo luận của các cặp đôi báo cáo. B4: Kết luận, nhận định HS: Những cặp đôi không báo cáo sẽ làm nhiệm vụ nhận xét, bổ sung cho cặp đôi báo cáo (nếu cần). GV: - Nhận xét thái độ làm việc và sản phẩm của các cặp đôi. - Chốt kiến thức, chuyển dẫn sang mục sau 3. Tác phẩm B1: Chuyển giao nhiệm vụ (GV) 3. Tác phẩm b. Yêu cầu HS tiếp tục quan sát phiếu học tập đã chuẩn - Thể loại: Thể thơ 5 chữ bị ở nhà và trả lời các câu hỏi còn lại: 4
5. Kế hoạch bài dạy Ngữ văn 7 Năm học: 2022-2023 ? Văn bản “Gặp lá cơm nếp” thuộc thể thơ ? ? Phương thức biểu đạt chính ? Nội dung bài thơ? ? Có thể chia văn bản này ra làm mấy phần? Nêu nội dung của từng phần? B2: Thực hiện nhiệm vụ GV: 1. Hướng dẫn hs tìm hiểu thể loại - Phương thức biểu đạt 2. Theo dõi, hỗ trợ HS (nếu cần). chính: Biểu cảm HS: - Nội dung: Cảm xúc của - Xem lại nội dung phiếu học tập đã chuẩn bị ở nhà. người con trên đường hành B3: Báo cáo, thảo luận quân ra mặt trận nhớ về GV yêu cầu HS trả lời, hướng dẫn, hỗ trợ HS (nếu cần). mẹ nơi quê nhà khi gặp lá HS: cơm nếp. - Trả lời các câu hỏi của GV. - Bố cục: 2 phần - HS khác nhận xét, bổ sung cho bạn (nếu cần). + Khổ 1,4: Hoàn cảnh gợi B4: Kết luận, nhận định (GV) nhắc người con nhớ về mẹ - Chốt kiến thức, cung cấp thêm thông tin (nếu cần) + Khổ 2,3: Hình ảnh người và chuyển dẫn sang đề mục sau. mẹ trong kí ức người con. Gv yêu cầu hs thực hiện phiếu học tập số 2: Giao ở tiết học trước. Họ và tên ..................Lớp Phiếu học tập số 2 Văn bản Đồng dao mùa Gặp lá cơm Đặc điểm xuân nếp Số tiếng trong mỗi dòng thơ Cách gieo vần 5
6. Kế hoạch bài dạy Ngữ văn 7 Năm học: 2022-2023 Ngắt nhịp Chia khổ Gv gọi hs trình bày phiếu HT của mình Hs khác nhận xét - Gv bổ sung Văn bản Đồng dao mùa Gặp lá cơm Đặc điểm xuân nếp Số tiếng trong 4 tiếng / dòng 5 tiếng/ dòng mỗi dòng thơ Cách gieo vần Chân Chân Ngắt nhịp Linh hoạt biến Linh hoạt biến tấu trên nền nhịp tấu trên nền 2/2 nhịp 2/3 Chia khổ 9 khổ, trong đó 4 khổ trong đó có 2 khổ đặc biệt có 1 khổ đặc biệt II. Khám phá văn bản (46’) 1. Hoàn cảnh gợi nhắc người con nhớ về mẹ Mục tiêu: [4]; [6] GV sử dụng KT chia sẻ nhóm đôi HS làm việc cá nhân, làm việc nhóm để hoàn thành phiếu học tập và trình bày sản phẩm. Tổ chức thực hiện Sản phẩm B1: Chuyển giao nhiệm vụ (GV) - Chia nhóm lớp. 1.Hoàn cảnh gợi nhắc người - Giao nhiệm vụ: hoàn thiện phiếu học tập số 3 bằng con nhớ về mẹ cách trả lời các câu hỏi 1, 2, 3 - Thời gian: 5 phút 6
7. Kế hoạch bài dạy Ngữ văn 7 Năm học: 2022-2023 Họ và tên ..................Lớp.................. Phiếu học tập số 3 - Hoàn cảnh người con thổ lộ 1. Nêu nội dung khổ 1,4 tâm tư tình cảm: ............................................................................... +Trên đường hành quân ra mặt ............................................................................... trận, anh gặp lá cơm nếp - một 2. Hoàn cảnh để người con thổ lộ tâm tư tình cảm loài cây nhỏ, mọc hoang có ............................................................................... hương thơm giống cơm nếp. ............................................................................... + Hương vị của lá cơm nếp dã 3. Hoàn cảnh đó đã gợi cho con nhớ đến ai gợi cho anh nhớ làn khói xôi ............................................................................... bay ngang tầm mắt, thèm bát .............................................................................. xôi mùa gặt có hương thơm lạ lùng, từ đó nhớ đến hình ảnh 4. Nhận xét cách ngắt nhịp thơ ? ảnh thân thương của người mẹ * GV chiếu nội dung khổ 1,4 lên màn hình. bên bếp lửa nấu xôi. Xa nhà đã mấy năm -Nghệ thuật: ngắt nhịp linh Thèm bát xôi mùa gặt hoạt (2/3; 3/2) Khói bay ngang tầm mắt Mùi xôi sao lạ lùng .................................. Cây nhỏ rừng Trường Sơn Hiểu lòng nên thơm mãi Dự kiến tình huống khó khăn: HS gặp khó khăn trong câu hỏi số 3 (Tháo gỡ: GV gợi ý HS bằng cách hướng dẫn các em đọc khổ thơ 1: Hình ảnh bát xôi mùa gặt, khói bếp.. đây là những hình ảnh quen thuộc, gần gũi gắn với quê hương, với mẹ....) B2: Thực hiện nhiệm vụ 7
8. Kế hoạch bài dạy Ngữ văn 7 Năm học: 2022-2023 HS: - Quan sát khổ 1,4 bài thơ (GV đã chiếu trên màn hình). - Thực hiện yêu cầu trong phiểu học tập B3: Báo cáo, thảo luận GV: - Yêu cầu các nhóm HS trình bày. - Hướng dẫn HS trình bày (nếu cần). HS: - Đại diện một nhóm trình bày sản phẩm. - HS còn lại theo dõi, quan sát, nhận xét, bổ sung cho nhóm bạn (nếu cần). B4: Kết luận, nhận định (GV) - Nhận xét câu trả lời của HS. - Chốt kiến thức, bình giảng và chuyển dẫn sang mục sau. 2. Cảm xúc của tác giả nhớ về quê hương về mẹ Mục tiêu: [4]; [5]; [6] GV sử dụng KT đặt câu hỏi, KT thảo luận cặp đôi để HS tìm hiểu cảm xúc của tác giả nhớ về quê hương về mẹ HS làm việc cá nhân, thảo luận cặp đôi để hoàn thành nhiệm vụ và báo cáo sản phẩm. Tổ chức thực hiện Sản phẩm B1: Chuyển giao nhiệm vụ (GV) 2. Cảm xúc của tác giả nhớ về -Đọc diễn cảm những khổ thơ còn lại và nêu nội quê hương về mẹ dung - Thảo luận nhóm (cặp đôi) theo các câu hỏi: Gv phát phiếu học tập và giao nhiệm vụ cho các nhóm. 1. Tìm những dòng thơ kể về người mẹ trong kí ức - Người con rất yêu thương người con. ( Theo gợi ý) mẹ, thấu hiểu nỗi vất vả và tình cảm mà mẹ dành cho 8
9. Kế hoạch bài dạy Ngữ văn 7 Năm học: 2022-2023 Những dòng thơ kể về H/ả người mẹ trong kí mình, đồng thời người đọc mẹ ức người con cũng cảm nhận được nỗi xót xa của người con khi đi xa không thể đỡ đần chia sẻ nỗi vất vả, nhọc nhằn cùng mẹ. -> Tình yêu gia đình hòa với tình yêu quê hương, đất nước. - Nghệ thuật: Thán từ “ôi” , hình ảnh thơ giàu giá trị biểu 2.Từ hình ảnh người mẹ cho em thấy hình ảnh cảm người con như thế nào -> bộc lộ tình cảm nhớ thương 3. Trong khổ thơ thứ 3 người con thể hiện những của người con khi nhớ về quê tình cảm, cảm xúc gì? Vì sao những tình cảm, cảm hương của mình. xúc ấy lại cùng trào dâng trong tâm hồn người con khi “ Gặp lá cơm nếp” 4. Em có nhận xét gì về cách dùng từ của tác giả trong câu thơ thứ 1 trong khổ thơ thứ 3 “ Ôi mùi vị quê hương” B2: Thực hiện nhiệm vụ HS: làm việc cá nhân, làm việc nhóm cặp đôi để hoàn thành nhiệm vụ học tập. GV: - Dự kiến khó khăn: HS khó đưa ra đầy đủ hình ảnh người mẹ trong kí ức của người con. ( Tháo gỡ KK bằng cách gợi dẫn cho hs qua các chi tiết: “nhặt lá về đun bếp”, “ Mẹ ở đâu chiều nay” -Dự kiến sản phẩm: 1. 9
10. Kế hoạch bài dạy Ngữ văn 7 Năm học: 2022-2023 Những dòng thơ kể H/ả người mẹ trong kí về mẹ ức người con Mẹ ở đâu chiều nay -Mẹ là người tần tảo, Nhặt lá về đun bếp chăm lo cuộc sống gia Phải mẹ thổi cơm đình. nếp - Mẹ rất yêu thương các con - Mẹ rất giản dị, mộc mạc chất phác. 2. Người mẹ trong bài thơ, có thể do quê nghèo, do mùa vụ hoặc phải tiết kiệm nên không có rơm hay củi để đun nấu. Mẹ phải đi nhặt lá về đun nấu nên việc nấu còn khó gấp bội.... 3. Người con rất yêu thương mẹ, thấu hiểu nỗi vất vả và tình cảm mà mẹ dành cho mình, đồng thời người đọc cũng cảm nhận được nỗi xót xa của người con khi đi xa không thể đỡ đần chia sẻ nỗi vất vả, nhọc nhằn cùng mẹ. 4. Thán từ “ôi” kết hợp với danh từ” mùi” “ vị” vừa mang nghĩa chỉ hương vị cụ thể riêng có của quê nhà, vừa mang tính trừu tượng chỉ một sắc thái riêng của quê hương. Từ đó bộc lộ tình cảm, cảm xúc của người con khi nhớ về quê hương của mình. - Những cụm từ : Mùi vị quê hương, chia đều nỗi nhớ thương. Người con nhắc đến mẹ già và đất nước đồng thời khẳng định chia đều nỗi nhớ 10