Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng tài liệu văn học trong dạy học Lịch sử 7

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng tài liệu văn học trong dạy học Lịch sử 7

1. những sự kiện, ngày tháng trở thành con số biết nói thông qua các tác phẩm văn học, tạo biểu tượng, hình ảnh in sâu vào tâm trí các em, khơi gợi nơi các em tình cảm, sự hứng thú khi học bộ môn. Qua thực tế giảng dạy trên lớp, tôi nhận thấy khi vận dụng tài liệu văn học trong dạy học lịch sử giúp các em học tập sôi nổi, kích thích sự ham hiểu biết, tư duy nơi học sinh, tiết dạy trở nên sinh động bởi các hình tượng văn học miêu tả, ngược lại học sinh phát hiện ra mối liên hệ thực tiễn, bổ trợ kiến thức giữa hai bộ môn, bởi văn học được sáng tác dựa trên hoàn cảnh lịch sử, lịch sử được phản ánh trong các tác phẩm. Từ những lí do đó, tôi mạnh dạn đưa ra sáng kiến kinh nghiệm về : sử dụng tài liệu văn học trong dạy học lịch sử 7, đối tượng nghiên cứu chủ yếu dành cho các em học sinh lớp 7. II/ Nội dung 1/ Thực trạng a) Thuận lợi - Được sự quan tâm, chỉ đạo của Ngành, PGD, nhà trường về đổi mới phương pháp dạy học trong lịch sử, kết hợp nội dung tích hợp các môn học liên quan khi giảng dạy. - Ứng dụng công nghệ - thông tin trong dạy học ngày càng trở nên phổ biến, đem lại hiệu quả tích cực phục vụ cho công tác giảng dạy của giáo viên (giáo án vi tính, điện tử ). Giáo viên có thể tìm kiếm tài liệu trên trang mạng Internet tin cậy, nguồn tri thức phong phú - Sách giáo khoa được Bộ giáo dục biên soạn có lồng ghép các bài thơ, đoạn trích nhất là phần lịch sử Việt Nam thời phong kiến có phần bớt khô cứng. Ngoài ra, có nhiều sách tham khảo có nội dung bổ trợ, nâng cao, hoặc hướng dẫn khai thác SGK có hiệu quả được biên soạn ngày càng nhiều. - Các tài liệu văn học: truyền thuyết, ca dao, thơ, truyện ngắn phản ánh bối cảnh lịch sử là nguồn sử liệu đa dạng, hấp dẫn, gần gũi với học sinh khi các em học tập. - Đội ngũ giáo viên đa số có tâm huyết với nghề, thường xuyên tự học hỏi, trau dồi năng lực chuyên môn để nâng cao hiệu quả dạy và học. 2
2. Việc sử dụng tài liệu văn học giúp tăng hiệu quả, thêm nguồn tri thức phong phú, lôi cuốn học sinh. Để phát huy có hiệu quả khi khai thác cần đảm bảo yêu cầu sau: - Nội dung tài liệu văn học phải có giá trị giáo dục, giáo dưỡng, bảo đảm tính chân thực lịch sử. - Tài liệu đó phải phù hợp với đối tượng học sinh khi tái hiện, khắc họa nhân vật hay sự kiện lịch sử. - Giáo viên đưa nội dung văn học vào hợp lí tránh sa đà, đảm bảo thời gian, không nên biến giờ học lịch sử thành giờ giới thiệu tác phầm văn học. Đề làm tăng hiệu quả giảng dạy, giáo viên cần sử dụng ngôn từ, phong thái diễn đạt cho phù hợp với nội dung lịch sử cần nói tới. 4) Một số biện pháp sử dụng tài liệu văn học trong dạy học lịch sử. a) Sử dụng tài liệu văn học để khắc họa chân dung nhân vật lịch sử Lịch sử là một dòng chảy, những người làm nên lịch sử như một ánh hào quang hòa mình vào dòng chảy ấy. Giữa đêm tối của dân tộc, họ đã giương cao ngọn cờ đấu tranh, xả thân vì nước vì dân. Việc khắc họa anh hùng dân tộc qua các vần thơ, câu đố làm nổi bật tài năng, tính cách, bồi dưỡng học sinh thêm lòng yêu mến nhân vật, thấy được công lao đóng góp của các vị cho đất nước. Từ đó, khơi gợi các em niềm tự hào, ý chí quyết tâm kế thừa truyền thống dân tộc, ra sức phấn đấu học tập xây dựng quốc gia, dân tộc. Ví dụ 1: Khi dạy bài 8: Nước ta buổi đầu độc lập, Mục 1: Ngô Quyền dựng nền độc lập. Dạy xong phần này, giáo viên có thể cho học sinh sử dụng câu thơ sau để khắc họa, nhớ ơn công lao của Ngô Quyền đã kết thúc hơn một ngàn năm phong kiến phương Bắc đô hộ, mở ra trang sử mới của dân tộc. “Ngô Quyền quê ở Đường Lâm Cứu dân ra khỏi cảnh lầm ngàn năm” Hoặc khi dạy giáo án điện tử, ngay từ phần mở đầu, giáo viên chiếu bức hình về Ngô Quyền, yêu cầu các em điền vào chỗ trống tên nhân vật còn thiếu trong câu thơ sau: “ . quê ở Đường Lâm 4
3. của Lê Lai làm chủ tướng Lê Lợi biết ơn sâu nặng, Lê Lợi đã phong ông làm công thần hạng nhất và căn dặn con cháu nhà Lê làm giỗ của Lê Lai trước ngày Lê Lợi. b) Sử dụng tài liệu văn học để minh họa sự kiện lịch sử Ví dụ 1: Bài 14 : Ba lần kháng chiến chống xâm lược Mông – Nguyên (Thế kỉ XIII) mục III/ Cuộc kháng chiến lần thứ ba chống quân xâm lược Nguyên (1287- 1288) khi nói về dòng sông Bạch Đằng, làm chúng ta rất đỗi tự hào với ba lần in dấu thất bại thảm hại của quân thù, đặc biệt chiến thắng Bạch Đằng năm 1288 của quân đội nhà Trần chấm dứt hoàn toàn tham vọng xâm lăng của đế chế Mông Cổ trên đất nước Đại Việt. Câu thơ sau minh họa về sự oanh liệt của dòng sông ấy: “Bạch Đằng nhất trận hỏa công Tặc binh đại phá, máu hồng huyết giang” Dịch thơ: “Bạch Đằng một trận hỏa công Giặc kia tan tác máu hồng đỏ sông” Ví dụ 2: Trong bài 25: Phong Trào Tây Sơn mục IV/ Tây Sơn đánh tan quân Thanh, với chiến thắng Ngọc Hồi – Đống Đa vang dội. Trưa ngày mồng 5 Tết Kỉ Dậu (30/1/1789) vua Quang Trung ngồi trên lưng voi, áo bào xạm đen khói súng, đi đầu đại quân tiến vào Thăng Long giữa cảnh mừng vui khôn xiết của nhân dân: “Mây tạnh mù tan trời lại sáng Đầy thành già trẻ mặt như hoa Chung vai sát cánh cùng nhau nói Cố đô vẫn thuộc núi sông ta” (Ngô Ngọc Du) Sau khi tường thuật sinh động về chiến thắng Ngọc Hồi – Đống Đa, giáo viên minh họa cho học sinh hình ảnh cuộc sống yên bình trở lại hiện lên trong ánh mắt từ người già đến trẻ nhỏ, khẳng định chủ quyền của đất nước vẫn vẹn nguyên. c) Sử dụng tài liệu văn học lên án tội ác của giai cấp thống trị Bên cạnh những trang sử hào hùng của dân tộc thì lịch sử còn chứa đựng bóng mờ, đêm tối. Dường như, hình ảnh của các giai cấp thống trị vào cuối mỗi 6
4. Cướp đêm là giặc cướp ngày là quan” Những câu thơ ấy, có tác dụng dựng lại bức tranh cuộc sống đương thời của nhân dân phải gánh chịu dưới chế độ phong kiến. Từ đó, giáo viên có thể mở rộng thêm kiến thức, liên hệ với cuộc sống ngày nay. III) Kết luận - Kết quả của việc ứng dụng sáng kiến: Bảng số liệu khi chưa vận dụng sáng kiến vào giảng dạy bộ môn lịch sử 7, năm học 2016 -2017. Sĩ Giỏi Khá TB Yếu Kém Lớp số SL % SL % SL % SL % SL % 7/1 44 19 43.18 16 36.36 9 20.45 00 00 7/2 45 12 26.67 20 44.44 13 28.89 00 00 7/3 45 7 15.56 15 33.33 20 44.44 3 6.67 Cộng 134 38 28.36 51 38.06 42 31.34 3 2.33 chung Bảng số liệu sau khi vận dụng sáng kiến vào giảng dạy bộ môn lịch sử 7, năm học 2017-2018. Sĩ Giỏi Khá TB Yếu Kém Lớp số SL % SL % SL % SL % SL % 7/1 44 39 88.64 5 11.36 00 00 00 00 7/2 45 24 53.33 13 28.89 8 17.78 00 00 7/3 45 16 35.56 17 37.78 11 24.44 1 2.22 Cộng 134 79 58.96 35 26.12 19 14.18 1 0.74 chung Qua bảng số liệu ta thấy tỉ lệ học sinh khá giỏi tăng, số lượng học sinh trung bình, yếu giảm cụ thể như sau: Tổng số học sinh: 134 + Học sinh giỏi tăng tương ứng 30.6% + Học sinh khá giảm tương ứng 11.94% 8
5. Tài Liệu Tham Khảo 1) Sách giáo khoa lịch sử lớp 7. 2) Một số tài liệu khác liên quan. 10
6. Tân Phong, ngày 7 tháng 5 năm 2019 XÁC NHẬN CỦA HỘI ĐỒNG XÉT NGƯỜI VIẾT DUYỆT SÁNG KIẾN, GIẢI PHÁP TRƯỜNG Nguyễn Thị Bạch Tuyết XÁC NHẬN CỦA HỘI ĐỒNG XÉT XÁC NHẬN CỦA HỘI ĐỒNG XÉT DUYỆT SÁNG KIẾN, GIẢI PHÁP DUYỆT SÁNG KIẾN, GIẢI PHÁP PHÒNG GIÁO DỤC – ĐÀO TẠO THỊ XÃ 12
7. HỘI ĐỒNG KHOA HỌC Đơn vị: Phòng GD-ĐT thị xã Giá Rai PHẦN NHẬN XÉT ĐÁNH GIÁ, CÔNG NHẬN SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM - Tính mới: /30 điểm - Tính hiệu quả: /35 điểm - Tính ứng dụng: /20 điểm - Tính phù hợp với nhiệm vụ được giao: /10 điểm - Hình thức: /05 điểm Tổng điểm: /100 điểm Giá Rai, ngày tháng năm 20 CHỦ TỊCH HĐKH 14