Sáng kiến lập phiếu học tập để học sinh khai thác kiến thức có hiệu quả

Nội dung text: Sáng kiến lập phiếu học tập để học sinh khai thác kiến thức có hiệu quả

1. Trường THCS Hoài Hương – Sáng kiến – Môn Địa lí - Năm học: 2016-2017 - Khảo sát điều tra, phân tích, so sánh. - Thực nghiệm qua quá trình giảng dạy. 1.6. Phạm vi và thời gian nghiên cứu (bắt đầu, kết thúc). - Đề tài được thực hiện tại trường THCS Hoài Hương. - Đề tài được thực hiện năm học 2014 - 2015, 2015 - 2016 và học kì I năm học 2016 - 2017. 2. Nội dung. 2.1. Những nội dung lý luận có liên quan trực tiếp đến vấn đề nghiên cứu và thực trạng vấn đề nghiên cứu. - Hiện nay, cùng với việc đẩy mạnh đổi mới, áp dụng các phương pháp – kĩ thuật dạy học mới là việc sử dụng nhiều phương tiện dạy học khác nhau kết hợp trong các bài học để mang lại hiệu quả giờ học cao nhất. Và dù áp dụng thế nào đi nữa thì phiếu học tập vẫn là một phần rất quan trọng trong quá trình giảng dạy. Hầu như trong mỗi bài học đều có thể lập phiếu học tập. Việc sử dụng phiếu học tập thường xuyên sẽ giúp giáo viên bớt làm việc nhiều, học sinh lại luôn có tâm thế chủ động, sẵn sàng để làm việc. Từ đó mang lại hiệu quả cao cho giờ dạy và thói quen học tập tích cực, chủ động, tự giác của học sinh. - Theo sách “Những vấn đề chung về đổi mới giáo dục Trung học cơ sở”, Nhà xuất bản giáo dục năm 2007 – trang 124: Dựa vào mục đích sử dụng có thể xếp phiếu học tập thành phiếu học, phiếu củng cố, phiếu ôn tập, phiếu kiểm tra. Trong mỗi loại, dựa vào nội dung được trình bày ở phiếu, có thể có các kiểu phiếu khác nhau như: phiếu thông tin, phiếu bài tập, phiếu yêu cầu, phiếu thực hành. Qua nhiều năm giảng dạy bộ môn, tôi nhận thấy rằng phiếu học tập theo kiểu phiếu thông tin rất phù hợp và cần thiết cho việc chuyển giao nhiệm vụ của giáo viên đến học sinh và việc tiếp nhận thông tin của học sinh để thực hiện nhiệm vụ được giao. - Tuy nhiên, không ít giáo viên và học sinh vẫn duy trì lối dạy và học thụ động. Giáo viên thì cứ giảng giải liên tục, học sinh lắng nghe, trả lời, ghi chép và học thuộc. Thực tế đó làm cho giờ học trở thành một nhịp điệu buồn chán, ít hấp dẫn, lôi cuốn. - Mặt khác, nếu giáo viên có sử dụng phiếu học tập thì thường là sử dụng phiếu học tập ghi yêu cầu (câu hỏi) ngắn gọn cần thực hiện, không có thêm thông tin Giaùo vieân: Văn Ngọc Minh Trang-2-
2. Trường THCS Hoài Hương – Sáng kiến – Môn Địa lí - Năm học: 2016-2017 *Thống kê kết quả: Số học sinh được chọn ngẫu nhiên ở các khối lớp 6,7,8 - Kết quả ở câu hỏi 1: Các mức độ đánh giá Đối tượng Rất cần Không cần Hoàn toàn không Cần thiết thiết thiết cần thiết Học sinh lớp 80% 20% 0% 0% 6,7,8 - Kết quả ở câu hỏi 2: Các mức độ đánh giá Đối tượng Rất hứng Không hứng Hoàn toàn không Hứng thú thú thú hứng thú Học sinh lớp 0% 0% 80% 20% 6,7,8 Như vậy, qua kết quả điều tra thu được cho thấy, học sinh vẫn coi việc ghi nhớ máy móc, học thuộc lòng bài học là rất quan trọng chứ chưa chú ý đến phương pháp học tập tư duy, sáng tạo, vận dụng kiến thức để diễn đạt nội dung theo cách hiểu của bản thân. Bên cạnh đó, các em cũng ít hứng thú với phiếu học tập có nội dung đơn điệu, nhàm chán. Từ đó, tôi thấy rõ sự cần thiết phải đổi mới cách xây dựng phiếu học tập để làm sao thu hút sự tập trung, chú ý của học sinh vào việc nghiên cứu giải quyết vấn đề đặt ra. 2.2. Mô tả, phân tích các giải pháp. Xuất phát từ kết quả điều tra trên, tôi đã nghiên cứu và đưa ra giải pháp là lập phiếu học tập theo kiểu phiếu thông tin để cung cấp thêm thông tin cho người học như sau: a/Giới thiệu chung về nội dung phiếu học tập theo kiểu phiếu thông tin: Phiếu học tập theo kiểu phiếu thông tin gồm hai phần: * Phần thứ nhất là nội dung thông tin (còn gọi là câu dẫn): - Mang tính chất nêu vấn đề. - Gắn liền với những tình huống thực tiễn. Giaùo vieân: Văn Ngọc Minh Trang-4-
3. Trường THCS Hoài Hương – Sáng kiến – Môn Địa lí - Năm học: 2016-2017 - Ví dụ 2: Nội dung thông tin vận dụng kiến thức liên môn (Văn học). PHIẾU HỌC TẬP (Địa lí 8) Bài 31 (tiết 36). ĐẶC ĐIỂM KHÍ HẬU VIỆT NAM *Thông tin: Trên đường qua đèo Hải Vân, nhà thơ Tản Đà đã viết : “Hải Vân đèo lớn vừa qua Mưa xuân ai bỗng đổi ra nắng hè.” *Câu hỏi: a/Hãy xác định hướng đi và nơi nhà thơ đang đến? b/Bằng kiến thức địa lí hãy phân tích và giải thích hiện tượng thời tiết trên? *Đáp án cần đạt được: a) Hướng đi và nơi nhà thơ đang đến: - Nhà thơ đang di chuyển từ Bắc vào Nam (hoặc từ tỉnh Thừa Thiên - Huế vào TP. Đà Nẵng). - Đây là Đèo Hải Vân thuộc vùng núi Bạch Mã, nơi chuyển tiếp của miền khí hậu phía Bắc và miền khí hậu phía Nam. b) Phân tích và giải thích hiện tượng thời tiết trên: * Phân tích hiện tượng thời tiết: - Phía Bắc đèo Hải Vân có hiện tượng mưa phùn, gió bấc. - Phía Nam đèo Hải Vân thời tiết nắng nóng. * Giải thích hiện tượng thời tiết: Dãy Bạch Mã như một bức tường thành không những phân chia ranh giới hành chính của tỉnh Thừa Thiên - Huế với tỉnh Quảng Nam và TP.Đà Nẵng, mà nó còn là ranh giới phân chia thành 2 miền khí hậu khác nhau của nước ta: - Phía Bắc đèo Hải Vân đón gió mùa Đông Bắc gây mưa nên có cảm giác mưa xuân. - Phía Nam đèo Hải Vân do địa hình chắn gió nên hầu như không chịu ảnh hưởng của gió mùa Đông Bắc nên nóng quanh năm. Giaùo vieân: Văn Ngọc Minh Trang-6-
4. Trường THCS Hoài Hương – Sáng kiến – Môn Địa lí - Năm học: 2016-2017 - Ví dụ 4: Nội dung thông tin mở rộng, vận dụng kiến thức liên môn (Lịch sử), câu hỏi trắc nghiệm (một lựa chọn); liên hệ thực tế. PHIẾU HỌC TẬP (Địa lí 8) Bài 24 (tiết 25). VÙNG BIỂN VIỆT NAM *Thông tin: Trận Bạch Đằng năm 938 trên sông Bạch Đằng, Ngô Quyền đã cho quân ta cắm cọc, để khi thuyền quân địch tới bãi cọc, thuỷ triều rút làm cho thuyền địch bị mắc cạn và bị cọc đâm. Ngô Quyền đã thành công bởi sự mưu kế độc đáo và tính toán, vận dụng chính xác quy luật của tự nhiên đó là thuỷ triều theo từng giờ và từng thời điểm để đánh giặc. *Câu hỏi: 1/Dựa đoạn thông tin trên: Theo em Ngô Quyền đã lợi dụng chế độ triều nào sau đây để đánh giặc? a/Nhật triều b/Nhật triều không đều c/Bán nhật triều d/Bán nhật triều không đều 2/Liên hệ vùng biển ở địa phương em (Hoài Hương) hiện tượng thủy triều xảy ra như thế nào trong ngày? (HS tự liên hệ thực tế theo sự quan sát của mình về hiện tượng thủy triều xảy ra trong ngày). *Đáp án cần đạt được: 1/Đáp án: a (Nhật triều là một ngày có một lần nước lên và một lần nước xuống). 2/Giáo viên gọi một số học sinh trình bày trước lớp về kết quả quan sát thực tế của mình về hiện tượng thủy triều xảy ra trong ngày tại vùng biển Hoài Hương (hoặc vùng cửa sông An Dũ nơi sông Lại đổ ra biển). Giaùo vieân: Văn Ngọc Minh Trang-8-
5. Trường THCS Hoài Hương – Sáng kiến – Môn Địa lí - Năm học: 2016-2017 - Ví dụ 6: Nội dung thông tin mở rộng; câu hỏi trắc nghiệm (đúng/sai) PHIẾU HỌC TẬP (Địa lí 7) Bài 1 (tiết 1). DÂN SỐ *Thông tin: Trước khi đánh bại thực dân Pháp vào năm 1954, Việt Nam là một nước nghèo nàn, lạc hậu, tỉ lệ gia tăng dân số của Việt Nam rất thấp, trung bình chỉ đạt hơn 1%. *Câu hỏi: Dựa đoạn thông tin trên: Các lí do chính dẫn đến hiện tượng này là gì? Đánh dấu X vào ô ‘đúng’ hoặc ‘sai’ ứng với mỗi trường hợp. Lí do dẫn đến hiện tượng tỉ lệ gia tăng dân số ở Đúng Sai Việt Nam rất thấp vào thời kì trước năm 1954 Do thực hiện chính sách kế hoạch hóa gia đình Do bệnh dịch Do chiến tranh Do y tế kém phát triển *Đáp án cần đạt được: Lí do dẫn đến hiện tượng tỉ lệ gia tăng dân số ở Đúng Sai Việt Nam rất thấp vào thời kì trước năm 1954 Do thực hiện chính sách kế hoạch hóa gia đình X Do bệnh dịch X Do chiến tranh X Do y tế kém phát triển X b.2. Lập phiếu học tập có thông tin dưới dạng kênh chữ kết hợp kênh hình: Trong quá trình thực hiện bài dạy hoặc kiểm tra đánh giá thì giáo viên có thể kết hợp cả kênh chữ với kênh hình (lược đồ, tranh ảnh, ). Giaùo vieân: Văn Ngọc Minh Trang-10-
6. Trường THCS Hoài Hương – Sáng kiến – Môn Địa lí - Năm học: 2016-2017 3/Dựa đoạn thông tin thứ ba: Hỏi sau 24 giờ nữa thì cơn bão đó di chuyển đến vị trí có kinh độ và vĩ độ bao nhiêu? (Biết chiều dài cung 10 kinh tuyến bằng 111 km) 4/Dựa đoạn thông tin thứ ba, kết hợp thông tin thứ nhất: Giả sử giữa khu vực Biển Đông có các tàu đánh cá đang hoạt động thì cần di chuyển nhanh về phía nào để tránh cơn bão trước khi nó di chuyển đến? *Đáp án cần đạt được: 1/Tọa độ địa lí điểm A là 1300Đ, 100B. 2/Cơn bão nằm trên vùng biển gần quốc gia Phi-lip-pin. 3/Cơn bão di chuyển đến vị trí có tọa độ địa lí là 128,8 0Đ, 11,50B (vận dụng kiến thức Toán học, Vật lí để hoàn thành câu hỏi) 4/Các tàu đánh cá đó di chuyển lên phía Bắc hoặc xuống phía Nam. - Ví dụ 2: Nội dung thông tin kết hợp kênh chữ, bảng số liệu với biểu đồ PHIẾU HỌC TẬP (Địa lí 7) Bài 43 (tiết 48). DÂN CƯ, XÃ HỘI CỦA TRUNG VÀ NAM MĨ *Thông tin: - Thông tin thứ nhất: Tỉ lệ dân đô thị của một số quốc gia ở Nam Mĩ và Bắc Mĩ năm 2012 Khu vực Quốc gia Tỉ lệ dân thành thị (%) Vê-nê-du-ê-la 93 Nam Mĩ Ac-hen-ti-na 92 Ca-na-đa 80 Bắc Mĩ Hoa Kì 79 Giaùo vieân: Văn Ngọc Minh Trang-12-
7. Trường THCS Hoài Hương – Sáng kiến – Môn Địa lí - Năm học: 2016-2017 2.3. Kết quả thực hiện: - Kết quả thực hiện như sau: Gồm phiếu điều tra, thống kê kết quả. *Phiếu điều tra: PHIẾU ĐIỀU TRA Để thầy (cô) có thêm thông tin cho việc nghiên cứu về phiếu học tập trong dạy học Địa lí ở trường THCS Hoài Hương, mong các em trả lời một số câu hỏi dưới đây, bằng cách đánh dấu X vào ô trống mà em cho là đúng vào các câu hỏi sau. Xin chân thành cảm ơn các em! Câu 1. Theo các em, việc sử dụng phiếu học tập trong giờ Địa lí có thêm thông tin hướng dẫn, gợi ý có cần thiết hay không? a/Rất cần thiết b/Cần thiết c/Không cần thiết d/Hoàn toàn không cần thiết Câu 2. Theo các em, việc sử dụng phiếu học tập trong giờ Địa lí có thêm thông tin hướng dẫn, gợi ý thì các em cảm thấy thế nào? a/Rất hứng thú b/Hứng thú c/Không hứng thú d/Hoàn toàn không hứng thú * Thống kê kết quả: Số học sinh được chọn ngẫu nhiên ở các khối lớp 6,7,8 - Kết quả ở câu hỏi 1: Các mức độ đánh giá Đối tượng Rất cần Không cần Hoàn toàn không Cần thiết thiết thiết cần thiết Học sinh lớp 80% 20% 0% 0% 6,7,8 Giaùo vieân: Văn Ngọc Minh Trang-14-
8. Trường THCS Hoài Hương – Sáng kiến – Môn Địa lí - Năm học: 2016-2017 b/Đối với học sinh: Cần phải biết sử dụng nội dung thông tin mà phiếu học tập đã gợi ý, kết hợp kiến thức đã học để hoàn thành yêu cầu của câu hỏi. Hoài Hương, tháng 3 năm 2017 Người viết Văn Ngọc Minh Giaùo vieân: Văn Ngọc Minh Trang-16-
9. Trường THCS Hoài Hương – Sáng kiến – Môn Địa lí - Năm học: 2016-2017 MỤC LỤC TT Nội dung Trang 1 Lý do chọn đề tài. 1 2 Xác định mục đích nghiên cứu. 1 3 Đối tượng nghiên cứu. 1 4 Đối tượng khảo sát, thực nghiệm. 1 5 Phương pháp nghiên cứu. 1 6 Phạm vi và thời gian nghiên cứu (bắt đầu, kết thúc). 2 7 Những nội dung lý luận có liên quan trực tiếp đến vấn 2 đề nghiên cứu và thực trạng vấn đề nghiên cứu. 8 Mô tả, phân tích các giải pháp. 4 9 Kết luận và khuyến nghị 15 Giaùo vieân: Văn Ngọc Minh Trang-18-
10. Trường THCS Hoài Hương – Sáng kiến – Môn Địa lí - Năm học: 2016-2017 Đánh giá của Hội đồng chấm sáng kiến ngành Giáo dục huyện Hoài Nhơn. Giaùo vieân: Văn Ngọc Minh Trang-20-