Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Chủ đề 13: Truyện ngắn hiện đại Việt Nam sau cách mạng Tháng 8 - Những ngôi sao xa xôi - Nguyễn Vũ Minh Lương

Nội dung text: Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Chủ đề 13: Truyện ngắn hiện đại Việt Nam sau cách mạng Tháng 8 - Những ngôi sao xa xôi - Nguyễn Vũ Minh Lương

1. TínhTínhđếnđếnngàyngàyViệtViệtNamNamthốngthốngnhất,nhất,đườngđườngTrườngTrườngSơnSơnđã đãtồn tại gầntồn 6000tại gầnngày6000đêmngày. Cácđêmlực. Cáclượnglựccônglượngbinh,côngthanhbinh, niênthanhxung phong,niên xungdân côngphong,hỏa dântuyếncôngTrườnghỏaSơntuyếngồmTrườngkhoảng 120Sơn.000gồmngười đãkhoảnglàm nên120mạng.000 ngườiđườngđãliênlàmhoàn,nên mạngvững chắcđườngvớiliên5 hệhoàn,thốngvữngđường trụcchắcdọc,với215 hệđườngthốngtrụcđườngngang,trụcnốidọc,Đông21 vớiđườngTâytrụcTrườngngang,Sơn,nốivươn tớiĐôngcác vớichiếnTâytrường,TrườngvớiSơn,tổngvươnchiềutớidàicácgầnchiến2 trường,vạn km vớiđườngtổngô tô, 1chiều.400 kmdàiđườnggần 2 ốngvạn kmdẫnđườngxǎng dầu,ô tô,31.140.400kmkm"đườngđường ốngkín"dẫncho xe chạyxǎngbandầu,ngày3.140và hàngkm "đườngngàn cầu,kín"cống,chongầmxe .chạy ban ngày và Tronghàng ngàncác chiếncầu, cống,dịch đánhngầmphá. từ năm 1965 đến năm 1972, Mỹ đã huyTrongđộngcáckhoảngchiến dịch733.đánh000 chuyếnphá từ máynăm 1965bay, đếnđánhnămphá1972khoảng, 152Mỹ.000đã trậnhuy;độngném khoảngxuống các733tuyến.000 chuyếnđường Trườngmáy bay,Sơnđánhgầnphá4 triệu tấnkhoảngbom đạn152.000Hơntrận20.;000némbộxuốngđội, thanhcác tuyếnniên đườngxung phong,TrườngcôngSơnnhân giaogầnthông4 triệuđãtấnhybomsinh;đạnhơn. Hơnba vạn20.000ngườibộbịđội,thương,thanhkhoảngniên xung14.500 xephong,- máycôngcác loại,nhânhơngiao700thôngkhẩuđãsúnghy sinhpháo; hơnbị hưbahỏngvạn ;ngườihơn 90bị.000 tấnthương,hàng hóakhoảngbị đánh14.500cháyxe - máy các loại, hơn 700 khẩu súng pháo bị hư hỏng; hơn 90.000 tấn hàng hóa bị đánh cháy 4
2. TiÕt 141: V¨n b¶n Nh÷ng ng«i sao xa x«i Lª Minh Khuª I. T×m hiÓu chung. 1. Tác giả: - Lª Minh Khuª sinh n¨m 1949- quª ë Thanh Ho¸. Thuéc thÕ hÖ nh÷ng nhµ v¨n Trình bày hiểu thêi kú chèng Mü. Lµ biết của em thanh niªn xung về tác giả ? phong. - §Ò tµi: +Tríc 1975: ViÕt vÒ cuéc sèng chiÕn ®Êu cña TNXP, bé ®éi trªn ®êng Trêng S¬n. +Sau 1975: ViÕt vÒ nh÷ng chuyÓn biÕn x· héi vµ con ngêi trªn tinh thÇn ®æi míi. - Së trêng: ViÕt truyÖn ng¾n víi ngßi bót miªu t¶ t©m lý phô n÷ tinh tÕ, ®Æc s¾c. 6
3. TiÕt 141: V¨n b¶n Nh÷ng ng«i sao xa x«i Lª Minh Khuª I. T×m hiÓu chung. 1.Tác giả: Nêu hoàn cảnh ra đời của tác phẩm ? Lª Minh Khuª (1949) 2. T¸c phÈm: - Hoàn cảnh s¸ng t¸c: n¨m 1971, in trong tập “Lê Minh Khuê, tập truyện ngắn”, NXB Kim Đồng, Hà Nội 2001. - Đề tài: Cuéc sèng, chiÕn ®Êu cña TNXP trªn tuyÕn ®êng Trêng S¬n. 8
4. TiÕt 141: V¨n b¶n Nh÷ng ng«i sao xa x«i Lª Minh Khuª I. T×m hiÓu chung. + Cao ®iÓm : chç cao h¬n mÆt ®Êt, nh gß, ®åi 1.Tác giả: nói hoÆc trªn nãc c«ng tr×nh kiÕn tróc cao → ë ®©y chØ chç ë cña ba c« TNXP. + Träng ®iÓm : ®iÓm, n¬i ®îc x¸c ®Þnh lµ cã vai trß quan träng so víi nh÷ng ®iÓm, nh÷ng n¬i kh¸c → ë ®©y chØ chç lµm viÖc cña ba c« TNXP. + 12 li 7: Súng máy cỡ nòng 12.7mm, có thể Lª Minh Khuª (1949) dùng bắn mục tiêu dưới mặt đất hoặc trên không ở tầm thấp. 2.T¸c phÈm: ( 1971 ) + Ba-ri-e ( phiên âm tiếng Pháp): Thanh hoặc vật dụng dùng chắn ngang đường, có thể di 3. Đọc, tóm tắt, tìm hiểu chú chuyển được. thích : + Ca-chiu-sa: Tên một bài hát Nga phổ biến a. Đọc, từ khó: trong Hồng quân liên Xô thời kì chiến tranh vệ quốc (1941 - 1945) b. Tóm tắt + Mủng : Đồ đan bằng tre, sít vào nhau, miệng tròn, sâu lòng, nhỏ hơn thúng, dùng để dựng 10
5. Ngôi kể: thứ nhất ◼ Tác dụng: - Tạo điểm nhìn phù hợp để tác giả tập trung miêu tả tái hiện hiện thực của cuộc chiến tranh một cách dễ dàng. - Thuận lợi cho việc khắc họa thế giới tâm hồn, cảm xúc, suy nghĩ của nhân vật một cách tự nhiên, chân thực và giàu sức thuyết phục. - Nổi bật vẻ đẹp của con người trong chiến tranh. 12
6. TiÕt 141: V¨n b¶n Nh÷ng ng«i sao xa x«i Lª Minh Khuª I. T×m hiÓu chung: Kh«ng gian sèng 1II Ho ĐỌCàn-HI cảnhỂU VsèngĂN BẢ N:và chiến đấu của những nữ TNXP: a- Hoàn cảnh sống: + Họ ở trên một cao điểm, giữa Hoàn cảnh sống và chiến đấu của ba thanh 3 cô gái thanh niên xung phong sống và làm việc một vùng trọng điểm trên tuyến niên xung phong được miêu tả trong phạm trong hoàn cảnh như thế nào? đường TS, nơi tập trung bom vi không gian như thế nào ? đạn và sự nguy hiểm ác liệt. + Đường bị đánh lở loét, màu Kh«ng gian đất đỏ, trắng lẫn lộn. Hai bên Kh«ng gian đường không có lá xanh. Chỉ mÆt ®êng trong hang có những thân cây bị tước khô cháy. Những cây nhiều rễ nằm lăn lóc. Những tảng đá to. Một vài cái thùng xăng hoặc thành ô tô méo mó, han gỉ nằm trong đất -> Hiện thực chiến trường ¸c liÖt, hiÓm nguy, căng thẳng, đe doạ sự sống. 14
7. 2. Hình ảnh ba cô gái thanh niên xung phong: a. Điểm chung: * Tinh thần trách nhiệm cao với công việc, lòng dũng cảm, gan dạ không sợ gian khổ hi sinh: - Tôi một quả bom trên đồi. Nho hai quả dưới lòng đường. Chị Thao một quả dướicái chân hầm ba – ri – e cũ. - Các cô cũng nghĩ đến cái chết nhưng là “một cái chết mờ nhạt không cụ thể” quan trọng là “liệu mìn cónổ, bom có nổ không?”. - “Quen rồi. Một ngày chúng tôi phá bom đến năm lần. Ngày nào ít: ba lần” - không đi khom mà cứ đường hoàng, thẳng lưng bước tới. 16
8. * Đời sống tình cảm phong phú: lạc quan, yêu đời, nhiều mơ ước, dễ xúc cảm, hay mơ mộng, thích làm đẹp. - Họ thích làm đẹp cho cuộc sống của mình ngay cả trong hoàn cảnh chiến trường ác liệt. Nho thích thêu thùa, chị Thao chăm chép bài hát, Phương Định thích ngắm mình trong gương, ngồi bó gối mộng mơ và hát - Họ hồn nhiên như những đứa trẻ trước cơn mưa đá. Và trận mưa đã trở thành nỗi nhớ – sự nối dài quá khứ hôm qua và khát vọng mai sau. Kỉ niệm sống dậy như những khoảng sáng trong tâm hồn, những cảm xúc hồn nhiên như nguồn sống, điểm tựa, giúp họ thêm vững vàng, thêm sức mạnh vượt qua những khó khăn,nguy hiểm. 18
9. b. Điểm riêng: * Nho: cô gái trẻ, xinh xắn, hồn nhiên, gan dạ + Ngoại hình: lµ c« g¸i trÎ ,xinh x¾n “trông nó nhẹ, mát mẻ như một que kem trắng”, “cái cổ tròn và những cúc áo nhỏ nhắn” Dù trong 1 tập thể nhỏ + Tính cách: rất hồn nhiên – cái hồn nhiên trẻ thơ: “vừagắntắm bódưới vớisuối nhaulên, nhưngcứ quần áo ướt, Nho ngồi, đòi ăn kẹo”, khi bị thương nằm trong hang vẫn nhổmmỗi dậy,ngườixòe vẫntay cóxin nhữngmấy viên đá mưa. + Nhưng trong chiến đấu thì rất dũng cảm, hành độngnét thậtcá tínhnhanh riêng.gọn Tác.Và giảtrong một lần bị thương rất đau nhưng cô không rên la, không muốn chođãđồng khaiđội thácphải tinhlo lắng tế từng. nhân vật như thế nào? • ChÞ Thao: Tæ trëng, lín tuæi, tõng tr¶i h¬n, trong c«ng viÖc b×nh tÜnh, t¸o b¹o nhng không thiếu những khát khao, rung động của tuổi trẻ. + Áo lót củaMçichị cáingnàoêicũngcãthêumétchỉ tÝnhmàu, hayc¸chtỉa đôikh¸clông mày,nhautỉa nhỏ lµmnhư cáichotăm; sợnh©nmáu, sợ vắt “thấyvËtmáu,hiÖnthấy vắtlªnlàsinhchị nhắm®éng,mắt lại,ch©nmặt táithËtmét”. vµVà chị®¸ngthích yªuhát, nhạch¬nsai. bét, giọng thì chua, chăm chép bài hát dù chẳng thuộc nhạc, chị không hát trôi chảy được bài nào nhưng lại có ba quyển sổ dày chép bài hát. + Nhưng trong công việc, ai cũng gờm chị về tính cương quyết, táo bạo. Đặc biệt là sự “bình tĩnh đến phát bực” : máy bay địch đến nhưng chị vẫn “móc bánh quy trong túi, thong thả nhai”. * Ph¬ng §Þnh: là một cô nữ sinh Hà Nội xinh đẹp, nhạy cảm và hồn nhiên, thích mơ mộng và hay sống với những kỉ niệm của tuổi thiếu nữ vô tư về gia đình và về thành phố của mình. 20
10. - Trong mét lÇn ph¸ bom: +Khi ®Õn gÇn qu¶ bom: c¶m thÊy cã ¸nh m¾t c¸c chiÕn sÜ t«i kh«ng sî n÷a, sÏ kh«ng ®i khom + Khi ®µo ®Êt ®Æt m×n ph¸ bom: thÊy gai ngêi khi kÒ s¸t víi c¸i chÕt, nghÜ tíi c¸i chÕt mê nh¹t, kh«ng cô thÓ + Khi chê bom næ: Tim t«i ®Ëp kh«ng râ, c¨ng th¼ng sau khi ch©m Tâm trạng của cô ngßi næ, không sợ hi sinh, chỉ sợ mìn không nổ. trong 1 lần phá bom => Dòng c¶m, bình tĩnh, tự tin, cã tinhở thÇnphần tr¸ch cuối nhiÖmtruyện? cao trong c«ng viÖc. Em có nhận xét gì * Nhân vật Phương Định đã để lại trong lòng người đọc nỗi niềm đồng cảm, yêu mến và sự kính phục về phẩm chất tốt đẹp của thếvềhệ PĐ?trẻ Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Mỹ. 22
11. III. Tổng kết: 1.Nghệ thuật: - Truyện được kể bằng ngôi thứ nhất, điểm nhìn từ nhân vật Phương Định. Điều này tạo điều kiện thuận lợi để tác giả tập trung miêu tả thế giới tâm hồn của nhân vật phong phú, đậm nét, miêu tả hiện thực của cuộc chiến đấu chân thực hơn. - Ngôn ngữ trần thuật phù hợp với nhân vật kể chuyện - một cô gái thanh niên xung phong trẻ người Hà Nội - tạo cho tác phẩm có giọng điệu và ngôn ngữ tự nhiên, gần với khẩu ngữ, trẻ trung và có chất nữ tính. + Lời kể rất linh hoạt. Có khi dùng những câu văn ngắn, nhịp nhanh tạo sự nhịp nhàng phù hợp với không khí căng thẳng, khẩn trương nơi chiến trường. Những đoạn hồi tưởng nhịp kể chậm rãi, gợi những kỷ niệm của tuổi niên thiếu hồn nhiên, vô tư và không khí thanh bình trước chiến tranh. - Nghệ thuật miêu tả tâm lý nhân vật tinh tế. 2.Ýnghĩa: Truyện “Những ngôi sao xa xôi” của Lê Minh Khuê đã làm nổi bật tâm hồn trong sáng,mơ mộng, tinh thần dũng cảm, cuộc sống chiến đấu đầy gian khổ, hi sinh nhưngrất hồn nhiên, lạc quan của những cô gái thanh niên xung phong trên tuyến đườngTrường Sơn. Đó chính là hình ảnh đẹp, tiêu biểu về thế hệ trẻ Việt Nam trong thời kì kháng chiến chống Mĩ. 24
12. Ng· ba Đång Léc trong chiÕn tranh Vâ ThÞ Hµ Vâ ThÞ TÇn Bài 2: Qua t¸c phÈm, em cã suy nghÜ g× vÒ ®Êt n- íc, con ngêi ViÖt Nam vµ tr¸ch nhiÖm cña tuæi trÎ hiÖn nay ? Nhµ bia tëng niÖm еi tëng niÖm26
13. KHOẢNG TRỜI HỐ BOM Em nằm dưới đất sâu Chuyện kể rằng: em, cô gái mở đường Như khoảng trời nằm yên trong đất Để cứu con đường đêm ấy khỏi bị thương Đêm đêm, tâm hồn em toả sáng Cho đoàn xe kịp giờ ra trận Những vì sao ngời chói lung linh Em đã lấy tình yêu Tổ quốc của mình thắp lên Có phải thịt da em mềm mại trắng trong ngọn lửa Đã hoá thành những làn mây trắng ? Đánh lạc hướng quân thù. Hứng lấy luồng Và ban ngày khoảng trời ngập nắng bom Đi qua khoảng trời em - Vầng dương thao thức Đơn vị tôi hành quân qua con đường mòn Hỡi mặt trời, hay chính trái tim em trong Gặp hố bom nhắc chuyện người con gái ngực Một nấm mộ nắng ngời bao sắc đá Soi cho tôi Tình yêu thương bồi đắp cao lên Ngày hôm nay bước tiếp quãng đường dài . Tên con đường là tên em gửi lại Tôi nhìn xuống hố bom đã giết em Cái chết em xanh khoảng trời con gái Mưa đọng lại một khoảng trời nho nhỏ Tôi soi lòng mình trong cuộc sống của em Đất nước mình nhân hậu Có nước trời xoa dịu vết thương đau. Gương mặt em bạn bè tôi không biết Nên mỗi người có gương mặt em riêng . Lâm Thị Mỹ Dạ - 1972 28