Chuyên đề Sử dụng thí nghiệm ảo trong dạy học trực tuyến môn Vật lý 8

Nội dung text: Chuyên đề Sử dụng thí nghiệm ảo trong dạy học trực tuyến môn Vật lý 8

1. TRƯỜNG THCS TÂN AN HỘI TỔ TỰ NHIÊN CHUYÊN ĐỀ SỬ DỤNG THÍ NGHIỆM ẢO TRONG DẠY HỌC TRỰC TUYẾN MÔN VẬT LÝ 8 I. Lý do chọn chuyên đề Trước tình hình dịch bệnh Covid - 19 đang diễn biến phức tạp, năm học 2021-2022 buộc các trường phải cho học sinh tạm thời không đến trường học trực tiếp để đảm bảo an toàn cho các em và chống lây lan trong xã hội thì việc dạy và học qua mạng internet nói chung và dạy học trực tuyến nói riêng ở THCS đang là lựa chọn hàng đầu trong bối cảnh dịch Covid-19 kéo dài và diễn biến phức tạp. Vật lí là một bộ môn khoa học thực nghiệm, các định luật và tính chất vật lý được rút ra dựa trên cơ sở tiến hành thí nghiệm. Việc làm các thí nghiệm vật lí là một trong các biện pháp quan trọng nhất để phấn đấu nâng cao chất lượng dạy và học Vật lí. Do dạy trực tuyến nên các tiết học môn Vật lí có thí nghiệm thực hành không thể thực hiện được, các em học sinh không được tận mắt, tự tay tháo lắp các dụng cụ, thiết bị và đo lường các đại lượng, ... rất khó để học sinh tiếp cận với kiến thức mới. Để khắc phục khó khăn dạy và học trong tình dịch bệnh, nhưng vẫn tiếp tục thực hiện mục tiêu của chương trình giáo dục phổ thông nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy, đòi hỏi người giáo viên cũng cần thay đổi phương pháp dạy cho phù hợp. Nhằm giúp học sinh tiếp cận với kiến thức mới một cách dễ dàng, có khả năng nhận thức và phát hiện ra vấn đề, tuy không tự tay làm thí ngiệm thì học sinh cũng có thể tận mắt nhìn thấy thí nghiệm thông qua các thí nghiệm ảo. Do đó tôi đã chọn chuyên đề: Sử dụng thí nghiệm ảo trong dạy học trực tuyến môn Vật lý 8. II. Nội dung Trong giai đoạn hiện nay việc ứng dụng CNTT trong giảng dạy các bộ môn nói chung môn Vật lí nói riêng, là yêu cầu cấp thiết nhằm nâng cao chất lượng học tập bộ môn, theo đúng với nguyên tắc dạy học ở trường phổ thông. Do tình hình dịch bệnh diễn biến phức tạp đòi hỏi giáo viên phải không ngừng đổi mới phương pháp dạy học, nhất là dạy học trực tuyến. Dạy học trực tuyến hoàn toàn khác so với các lớp học truyền thống, vì vậy đòi hỏi giáo viên phải có hiểu biết cơ bản về việc sử dụng các trang thiết bị, phần mềm dạy học. Vì không thể lên lớp và gặp mặt trực tiếp học sinh, giáo viên cần tìm hiểu thêm một số phương pháp dạy học mới, phù hợp hơn cho các lớp học trực tuyến. Không thể áp dụng các phương pháp giảng dạy, đứng lớp thông thường vào dạy học Online. Thực trạng 1. Thuận lợi Được sự giúp đỡ và quan tâm sâu sát của Lãnh đạo nhà trường.
2. Đa số giáo viên trong tổ có năng lực chuyên môn vững vàng, có ý thức và trách nhiệm cao trong công việc do nhà trường phân công. Kỹ năng tin học của giáo viên ngày càng được nâng cao, trang bị các thiết bị dạy học tương đối đầy đủ như: Webcam ghi hình, tai nghe, phần mềm dạy học, . đáp ứng với hình thức dạy học trực tuyến. Việc ứng dụng CNTT vào trong dạy học luôn được chú trọng và đạt hiệu quả cao. Học trực tuyến vào mùa dịch cũng giúp cho giáo viên tiếp cận với tất cả học sinh kể cả những học sinh còn kẹt lại các tỉnh bạn. Giáo viên và học sinh vẫn có thể gặp mặt nhau khi tham gia học tập trực tuyến ngay tại nhà mà không cần phải di chuyển đến trường. Đa số học sinh có đầy đủ trang thiết bị như: máy tính, laptop, điện thoại thông minh, có thể truy cập kết nối internet và đủ khả năng tiếp cận nhiều với công nghệ thông tin nhất là các phần mềm dạy học của giáo viên. 2.2 Khó khăn Là tổ ghép nên giáo viên chuyên môn Vật lí có 2 giáo viên nên việc trao đổi học hỏi kinh nghiệm còn hạn chế. GV giảng dạy nhiều khối lớp nên thời gian nghiên cứu còn nhiều hạn chế. Một trong những khó khăn lớn nhất của việc học trực tuyến là phải tập trung nhìn vào màn hình máy tính hoặc điện thoại trong thời gian dài. Khi học trực tuyến tại nhà, học sinh cũng dễ dàng bị phân tâm bởi mạng xã hội hoặc các trang web khác. Đường truyền mạng đôi lúc không ổn định, 3G, 4G của học sinh đăng kí không đủ dung lượng, thời lượng truy cập mạng, Một số học sinh chưa có phương tiện máy tính hoặc điện thoại truy cập mạng để học. III. Giải pháp Để tiết dạy môn Vật lí trực tuyến có sử dụng các thí nghiệm nhằm tạo điều kiện cho học sinh có thể dự đoán, phát hiện hay tiếp thu được hệ thống kiến thức mới qua việc sử dụng các thí nghiệm ảo, tôi đã tiến hành thực hiện giải pháp như sau: Giải pháp 1. Nghiên cứu bài học, trước khi trình chiếu thí nghiệm, yêu cầu học sinh nêu các dụng cụ cần làm thí nghiệm, mục đích của thí nghiệm, các giả thuyết, dự đoán về những kết quả sẽ xảy ra. Giải pháp 2. Học sinh quan sát, mô tả thí nghiệm, xác nhận giả thuyết hay dự đoán của mình là đúng hay sai. Giải pháp 3. Yêu cầu học sinh đối chứng, giải thích hiện tượng, từ đó rút ra nhận xét để tự mình sửa chữa, nhận xét, bổ sung kiến thức, rút ra kiến thức mới. Tiết dạy minh họa: Bài 10: Lực đẩy Acsimet 1. Hoạt động mở đầu 2. Hoạt động hình thành kiến thức: Hoạt động 1: Tác dụng của chất lỏng lên vật nhúng chìm trong nó Thí nghiệm hình 10.2 SGK
3. - Chiếu thí nghiệm ảo đo trọng lượng của vật. Xác định số chỉ của lực kế được giá trị P. Yêu cầu học sinh dự đoán, nếu thả vật vào trong cốc nước thì số chỉ P 1 của lực kế sẽ như thế nào? Học sinh nêu dự đoán (có thể: P P1) - Chiếu thí nghiệm ảo thả vật vào trong cốc nước và đọc được số chỉ P1 của lực kế. Yêu cầu học sinh so sánh P với P1 và khẳng định dự đoán nào đúng. Từ đó yêu cầu học sinh giải thích P1 < P chứng tỏ điều gì? Rút ra được kết luận: Một vật nhúng trong chất lỏng bị chất lỏng tác dụng một lực đẩy có chiều từ dưới lên trên. Hoạt động 2: Tìm hiểu độ lớn lực đẩy Acsimet Cho học sinh tham khảo dự đoán kết quả trong sách giáo khoa Học sinh tìm hiểu SGK và nêu các bước tiến hành thí nghiệm ở hình a, b, c Bước 1: Đo trọng lượng P1 của vật và cốc A. Bước 2: Nhúng vật vào cốc nước, nước tràn ra ngoài cốc B đo xác định trọng lượng P2. Bước 3: So sánh P1 với P2 và xác định độ lớn của lực đẩy Acsimet (FA = P1 - P2). Bước 4: Đổ nước từ cốc B vào cốc A, đọc giá trị lực kế chỉ P1. Chiếu thí nghiệm hình 10.3 SGK cho học sinh quan sát. Từ đó xác định trọng lượng phần nước chiếm chỗ và so sánh với FA Rút ra kết luận: Lực đẩy Acsimet đúng bằng trọng lượng phần nước bị vật chiếm chỗ, chúng tỏ dự đoán của Acsmet là đúng. Xây dựng được công thức tính lực đẩy Acsimet. IV. Kết quả Dạy thí nghiệm ảo trong thời điểm dịch bệnh mang lại một số kết quả như sau: Làm tăng tính thực nghiệm của môn học khi không thể thực hiện các thí nghiệm trực tiếp, tạo hứng thú học tập cho học sinh, giúp học sinh tin tưởng và nắm vững kiến thức hơn. Hầu hết các thí nghiệm ảo để có tính chính xác cao, gần như tuyệt đối, đáp ứng phần lớn theo mục tiêu của tiết học, bài học và phương pháp giảng dạy của giáo viên. V. Kiến nghị 1. Đối với giáo viên Nghiên cứu thêm các phần mềm thiết kế thí nghiệm ảo và trau dồi thêm năng lực công nghệ thông tin. 2. Đối với học sinh Học sinh cần nghiên cứu kĩ trước các thí nghiệm như: xác định mục tiêu thí nghiệm, dụng cụ cần làm thí nghiệm và các bước tiến hành trước khi vào học bài mới. Trên đây là chuyên đề “Sử dụng thí nghiệm ảo trong dạy học trực tuyến môn Vật lý 8” mà tôi đã chọn. Trong quá trình thực hiện chuyên đề chắc chắn còn rất nhiều thiếu sót, mong sự đóng góp nhiệt tình của quý thầy cô. Xin chân thành cám ơn!
4. Tân An Hội, ngày 04 tháng 11 năm 2021 Duyệt của tổ chuyên môn Người viết Nguyễn Thị Mỹ Linh Duyệt của Lãnh đạo