Sáng kiến kinh nghiệm Một số kinh nghiệm hướng dẫn học sinh tự học môn Hóa học 9

Nội dung text: Sáng kiến kinh nghiệm Một số kinh nghiệm hướng dẫn học sinh tự học môn Hóa học 9

1. Tổng Giỏi Khá TB Yếu Kém HS SL % SL % SL % SL % SL % 186 6 3,2 18 9,7 108 58,1 50 26,9 4 2,2 Từ kết quả và thực tế học tập của học sinh nhận thấy: - Ý thức tự học của học sinh chưa cao. - Một số học sinh có năng lực tính toán nhưng lúng túng khi làm bài, hoặc nếu tính được thì cách diễn đạt còn dài, chưa khoa học. b. Nguyên nhân * Đối với học sinh - Chưa tự giác học, chưa quyết tâm học, mất kiến thức từ lớp dưới - Khả năng phân tích tổng hợp, so sánh còn hạn chế, chưa mạnh dạn trong học tập do hiểu chưa sâu, chưa nắm chắc kiến thức, thiếu tự tin. - Học sinh chưa có phương pháp học tập khoa học, học thụ động, lệ thuộc vào các loại sách bài giải, học vẹt không có khả năng vận dụng kiến thức. - Học sinh còn dành ít thời gian cho việc tự học. * Đối với cha mẹ học sinh - Nhận thức và thái độ của phụ huynh trong việc hợp tác với nhà trường chưa cao chưa quan tâm, chăm lo và đôn đốc học tập, phó thác cho thầy cô. * Đối với giáo viên - Chưa chú ý đúng mức đến đối tượng học sinh, chưa theo sát học sinh. - Chưa có nhiều phương pháp dạy học mới kích thích tính tự học. - Còn sử dụng phương pháp giảng giải nhiều làm cho học sinh tiếp nhận kiến thức một cách thụ động dễ quên kiến thức. - Đọc cho học sinh ghi nội dung kiến thức làm cho học sinh không tự rèn luyện được tính làm việc độc lập, tự nghiên cứu có hiệu quả, - Tốc độ giảng dạy kiến thức mới và luyện tập còn nhanh khiến cho học sinh không theo kịp. Năng lực tổ chức học theo nhóm đối tượng còn hạn chế. - Chưa gây hứng thú cho học sinh thích học môn Hóa. - Hệ thống câu hỏi gợi mở, dẫn dắt chưa logic, chưa phù hợp cho từng đối 2
2. * Hướng dẫn tự học ở nhà - Hướng dẫn rèn luyện cho học sinh tự tóm tắt kiến thức trọng tâm của bài học dưới dạng sơ đồ . - Hướng dẫn cách giải một số bài tập liên quan đến bài đã học. - Hướng dẫn cho học sinh tự chuẩn bị bài mới và cách sử dụng sách tham khảo, các tài liệu khác để tự nâng cao kiến thức. VD : Khi học xong bài Tính chất hóa học của Bazơ tôi hướng dẫn học sinh tóm tắt kiến thức cần nắm vững như sau: Khái niệm: Ba Zơ Kiềm Phân loại Ba zơ không tan Dd kiềm làm quỳ đổi màu xanh Tínhchất hóa học Phenolphtalein đổi đỏ T d với axit T d với oxit axit T d với muối Điều chế Ba zơ không tan Ba zơ kiềm Sau đó vận dụng giải một số bài tập: Bài tập 1: Viết công thức và phân loại các chất có tên gọi sau: Kali hyđroxit, Magie hyđroxit, Sắt(III)hyđroxit Bài tập 2: Hoàn thành các phản ứng sau: Cu(OH)2 + HCl Cu(OH)2 + H2SO4 Ca(OH)2 + CO2 Bài tập 3: Trình bày phương pháp hóa học nhận biết từng chất trong các 4
3. chúng, giải thích Cách 2: Từ ứng dụng của những chất đang nghiên cứu đã biết trong đời sống, học sinh có thể suy đoán được một số kiến thức liên quan như: thể, màu sắc, mùi vị, nhiệt độ sôi , tính tan . VD: Từ ứng dụng của nhôm trong thực tế mà học sinh sẽ nêu được tính chất vật lý của Nhôm : Sản xuất vỏ máy bay kim loại nhẹ Làm đồ dùng nấu ăn có tính dẫn nhiệt tốt Làm dây dẫn điện có tính dẫn điện tốt Phần: Tính chất hóa học: Cách 1: Tôi định hướng cho học sinh cách tìm hiểu: Từ đặc điểm cấu tạo Tính chất hóa học Ứng dụng. VD : Từ đặc điểm cấu tạo của Etylen có một nối đôi trong phân tử nên: Tham gia phản ứng cộng sản xuất Etylic Cách 2: Sử dụng đồ dùng trực quan: mô hình, mẫu vật, thí nghiệm mà giúp học sinh phát triển kỹ năng tư duy từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng, đồng thời kiến thức thu lượm được có cơ sở thực tiễn có sức thuyết phục hơn VD: Khi nghiên cứu tính chất hoá học của Axit axetic, tôi cho học sinh làm cùng 1 lúc 3 thí nghiệm: CH3COOH với Cu ; CH3COOH với Zn ; HCl với Zn . Từ kết quả thí nghiệm học sinh tự nhận xét hiện tượng xảy ra? So sánh, giải thích? Viết phương trình phản ứng . Cách 3: Gợi ý đi từ những ứng dụng trong thực tế, những hiện tượng trong thực tiễn, những kinh nghiệm sống mà học sinh có thể tìm đến kiến thức mới VD: Khi dạy bài Một số ba zơ quan trọng, tôi có thể gợi ý cho học sinh giải thích tại sao khi mưa lớn, người nuôi tôm công nghiệp lại phải tạt vôi bột xuống ao tôm. Phần: Điều chế. Cách 1: Để học sinh tự học, tự tìm kiếm kiến thức trong khi nghiên cứu phương pháp điều chế, thí nghiệm từ khi nghiên cứu tính chất hoá học tôi đã cho học sinh thấy được mối quan hệ giữa các chất: Tính chất hoá học của chất này 6
4. nguồn từ những klến thức cũ. VD: Sau khi học xong bài rượu Etylic, học sinh đã nắm được cấu tạo và tính` chất hóa học của rượu Etylic và học sinh đã khái quát được những tính chất chung của rượu Etylic là do hyđro linh động trong nhóm –OH gây ra. Kế đó khi dạy bài Axitaxetic, bước đầu ta cho học sinh phân tích cấu tạo phân tử của Axitaxetic và thấy được Axitaxetic cũng có nhóm –COOH nên học sinh có thể dự đoán được tính chất hóa học của Axitaxetic. - Tiết ôn tập, tiết luyện tập tôi cũng phát huy tính tích cực chủ động cho học sinh bằng cách mở rộng và khái quát vấn đề, qua tiết ôn tập học sinh cũng thấy được cái lạ, cái mới, cái hay của kiến thức mà có thể ở những bài cụ thể trước đây học sinh chưa lĩnh hội được. VD: Khi dạy bài ôn tập chương kim loại ta cho học sinh vận dụng tính chất hóa học của kim loại và dãy hoạt động hóa học kim loại để giải quyết một số dạng câu hỏi như làm sạch kim loại, tách kim loại, tinh chế kim loại. - Tăng cường sự giao tiếp với học sinh bằng những câu hỏi phát vấn có tính chất tư duy, sáng tạo đòi hỏi học sinh phải suy nghĩ, phải động não. - Tăng cường sử dụng thí nghiệm và sử dụng phương pháp nghiên cứu để kích thích sự tư duy cho học sinh. - Theo phương pháp cũ thuyết trình xong mới làm thí nghiệm chứng minh, cách này học sinh thụ động tiếp thu và kiến thức thu được không có cơ sở chỉ là thừa nhận. Theo phương pháp mới tôi cho học sinh tự làm, tự quan sát thí nghiệm, phân tích các hiện tượng rồi tự đi tới kiến thức mới, với phương pháp này kiến thức học sinh thu lượm được có cơ sở thực nghiệm nên học sinh nhớ lâu hơn và hứng thú hơn. GIẢI PHÁP 3: RÈN CHO HỌC SINH CÁC THAO TÁC TƯ DUY: *Phân tích: rất quan trọng vì các hiện tượng hóa học xảy ra rất phức tạp, các hiện tượng lại liên quan với nhau nên uôn chú trọng đến khâu này. VD: Một tính chất hóa học cơ bản của kim loại là tác dụng với dung dịch axít mà bản chất là nguyên tử kim loại thay thế nguyên tử H trong dung dịch axít. Dấu hiệu là thu được dung dịch muối và khí H 2, qua thao tác phân tích học sinh 8
5. VD 1: Cho m gam Al vào dung dịch HCl dư, thu được 6,72 lít khí H2(đktc). Giá trị của m là: A. 2,7g B. 5,4g C. 4,05g D. 8,1g Hướng dẫn giải: Viết PTHH, áp dụng tính nhanh ta có: 6,72 3.nAl 2. nAl 0,2mol hay mAl = 5,4 22,4 VD 2 : Cho 10 gam hỗn hợp gồm Fe và Cu vào dung dịch H 2SO4loãng dư, thu được 2,24 lít khí H2(đktc) và m gam chất rắn không tan . Giá trị m là ? A. 5,6 B. 4,4 C. 5 D. 6,5 Hướng dẫn giải : khi cho hỗn hợp gồm Fe và Cu vào dung dịch H2SO4 loãng thì chỉ có Fe tan, phần chất rắn không tan sau phản ứng là Cu.Từ đó ta áp dụng tính nhanh sau khi viết PTHH: 2.nFe = 2.nH2 nFe = 0,1 mol mCu = 10 - 0,1.56 = 4,4g VD 3: Đốt một lương Al trong 6,72 lít O 2. Chất rắn thu được sau phản ứng cho hòa tan trong dung dịch HCl dư thấy bay ra 6,72 lít khí H 2 ( các khí đo ở đktc). Khối lượng Al đã dùng là: A. 8,1 gam B. 16,2gam C. 18,4gam D. 24,3gam Hướng dẫn giải: Áp dụng tính nhanh 3.nAl = 4.nO2 + 2nH2 Hay 3.nAl = 4. 0,3 + 2. 0,3 nAl = 0,6 mol hay mAl = 16,2gam * Ngoài ra , tôi còn rèn học sinh các phương pháp giải thông thường khác như phương pháp biện luận để học sinh có đầy đủ kỹ năng giải được các bài tập cơ bản và nâng cao. GIẢI PHÁP 5: KIỂM TRA VIỆC TỰ HỌC CỦA HỌC SINH: Đây là những giải pháp bắt buộc phải có trong quá trình hướng dẫn tự học cho học sinh : + Qua kiểm tra mà rèn cho học sinh kỹ năng tự kiểm tra, tự đánh giá để học sinh tự điều chỉnh quá trình tự học của bản thân sao cho hiệu quả nhất, rèn cho học sinh ý thức tự giác, tự chủ trong học tập. 10
6. học sinh đã đạt hiệu quả. b. Những mặt hạn chế: - Phân phối thời gian ở các dạng kiến thức chưa đồng đều. - Kỹ năng hướng dẫn uốn nắn cho học sinh còn ít. - Chưa có nhiều thời gian để hướng dẫn học sinh tự học. 2. Bài học kinh nghiệm - Để đạt được mục đích và yêu cầu của sự đổi mới phương pháp là dạy cho học sinh biết tự học, bản thân tối đã cố gắng học hỏi nhiều ở nhiều đồng nghiệp và tích lũy dần vốn kinh nghiệm trong việc day học hóa học, đồng thời thử nghiệm ý tưởng của mình trong quá trình giảng dạy để tự điều chỉnh, lựa chọn các giải pháp thích hợp với đối tượng học sinh mà mình tác động. Quá trình thực hiện này được tôi làm thường xuyên trong từng tiết học chính khóa, tăng tiết và cần phải có một thời gian dài để hoàn chỉnh các giải pháp. - Các giải pháp trên có thể được cải tiến hoặc thay đổi tùy thuộc vào đối tượng học sinh mà chúng ta tác động, do đó bản thân tôi luôn ham muốn trao dồi phương pháp giải dạy, trích lũy thêm kinh nghiệm và luôn học hỏi kinh nghiệm của các thầy cô khác để đạt mục tiêu cuối cùng là giúp cho học sinh của mình có cách tự học môn hóa học một cách có hiệu quả nhất. 3. Kiến nghị - Đi sâu hơn vào chuẩn bị nội dung, phương pháp, hình thức tự học cho học sinh, khơi gợi sự hứng thú để học sinh bắt theo kịp kiến thức . - Tổ bộ môn nên tổ chức hội thảo, chuyên đề triển khai các kinh nghiệm, cách tổ chức dạy học sinh tự học để giáo viên có điều kiện học hỏi. Láng Tròn,Ngày 20 tháng 9 năm 2020 NGƯỜI VIẾT Đinh Thị Nguyện 12